- Ančur jabučavi
- Bagrem
- Bagremac
- Bela Joha
- Bođoš
- Brsljen
- Brest
- Breza
- Rakita
- Žalosna vrba
- Crna joha
- Crveni glog
- Crvena vrba
- Grab
- Divlja kupina
- Dud
- Dren
- Dzanarika
- Plavi glog
- Vrba Iva
- Hmelj
- Imela
- Jasen
- Javor klen
- Javor
- Lešnik
- Lijane
- Lipa
- Mečja leska
- Hrast cer
- Hrast lužnjak
- Hrast sladun
- Hrast kitnjak
- Kesten
- Kiselo drvo
- Orah
- Bela topola
- Šipak
- Šumska jagoda
- Sviba
- Vrba iva
- Crna topola
- Kanadska topola
- Zelenika
- Zova
- Platan
- Trnjine
- Jablan
Zelenika
Ilex aquifolium
Taksonomija
- Carstvo: Plantae
- Razred: Magnoliophyta
- Red: Aquifoliales
- Porodica: Aquifoliaceae
- Rod: Ilex
- Vrsta: Aquifolium
Opšti opis
Ilex ili Božikovina je zimzeleni grm ili manje drvo koje pripada
porodici Aquifoliaceae. Sporog je rasta ali može da doživi duboku starost, čak i do 300 godina. Poreklom je sa prostora
Amerike (Severne i Južne) i Azije. Ilex aquifolium je zimzelen žbun ili do 10m visoko drvo, sa prečnikom od 30cm (u nekim
delovima Evrope postiže visinu od 15m sa prečnikom do 50cm), sa golim, slabo uglastim, zelenkastomrkim grančicama. Na debljim
grančicama i stablu stvara se prvo glatka, kasnije ispucala, svetlosiva, pomalo plutasta kora.
Lišće
Listovi su čvrsti i kožnati, tamnozelene boje, ovalnog oblika, naborani i nazubljeni. Zupci se redovito završavaju oštrim bodljama. Listovi božikovine su gorkog ukusa. Zbog lepog zimzelenog lišća upotrebljava se kao ukras zbog čega je na mnogim područjima ta biljka postala dosta retka. Racionalnim iskorištavanjem tj. podrezivanjem grana, a ne kresanjem čitavih grmova može se sačuvati. Najčeše se mogu videti primeri sa tamno zelenim listovima, a postoje vrste sa tamno plavim ili prošaranim listom.
Plodovi
Plod je koštunica crvene boje. Cvetovi su dvodomni bele ili svetlo ružičaste boje i nalaze se u pazusima listova skupljenim jeste njegov plod. Biljka cveta u maju i junu. Plodovi su okruglaste, drvene sjajne koštunice veličine graška, nalik na bobice. Imaju 4-5 semenki. Sazrevaju u novembru i decembru i ostaju na drvetu tokom cele zime, obično do marta.
Rasejava se zahvaljujući pticama koje jedu ove bobice, i vegetativno. Iz starih panjeva veoma lako niču novi izdanci. Crvene bobice su koštuničavi plodovi na ženskim stablima i krase ova stabla preko zime, zbog čega se ovo prelepo drvo nekontrolisano seče i lomi za vreme zimskih praznika. Ovi kiseli plodovi su puni vitamina i odlična su zimska hrana pticama i sitnim glodarima koji za uzvrat pomažu rasejavanju semena.
Koren
Koren raste sve više i dublje se probija u zemlju. Koreni su razgranati i rastu neprestano. Često se dešava da je korenski deo biljke veći od stabla.
Razmnožavanje
Ovo je uglavnom dvodomna biljka, što znači da su muški i ženski cvetovi na posebnim biljkama. Da bi osigurali oprašivanje biljke, pored biljke sa ženskim cvetovima, potrebno je posaditi biljku sa muškim. Sitni cvetići, većinom u grupicama rastu u pazušcu lista. Cvetovi su obično bele ili žutobele boje, postoje i vrste sa drugačijom bojom cveta (zelenom, ružičastom ili svetlo ljubičastom). Nakon oprašivanje od strane insekata, ženska biljka stvara male bobice koje su uglavnom crvene boje. Ilex prelepo izgleda okićen bobicama, njima se često hrane ptice, ali nisu jestive za ljude. Razmnožava se tako što bobice padaju na zemlju ili ih ptice pojedu. Lišće jedu raznorazni isnsekti i na taj način ih prenose dalje. Seme raznose neke životinje kojima je to hrana a ponekad i kiša. Vrste se razmnožavaju primarno po semenu.
Stablo
Drvo zelenike je vrlo tvrdo. Boja mu ide od belozelene do bledozelene, pa je pogodno za izradu mnogih predmeta u stolarstvu. Neka stabla su muška a neka ženska, retko su jednodoma, tj. da na istom stablu budu i muški i ženski cvetovi. Muški cvet ima prašnike a ženski plodnicu-tučak. Polen iz prašnika oplođuje tušak koji stvara semeni zametak, koji se razvija u plod. Crvene bobice - plod imaju samo ženske biljke, a cvetaju obe.
Upotreba
Zbog prelepog izgleda, često se koristi u novogodišnjim
dekoracijama. Zbog toga je u mnogim zemljama zaštićena vrsta. Kultivacijom su stvorene mnoge hibridne vrste koje su otpornije
i lakše za uzgoj. Najčešće se sadi u manjim grupama ili u kombinaciji sa vrstama svetlih boja listova. Ilex najbolje
raste na sunčanom ali i na polusenovitom mestu, voli vlažno, dobro drenirano, blago kiselo zemljište, ne voli
presađivanje, a raste veoma sporo - oko 15 cm godišnje. Razmnožavaju se semenom ili poluzrelim reznicama. Listovi zelenike se
upotrebljavaju i u lekovite svrhe. Biraju se samo potpuno zreli listovi koji se posle suše u hladu na prozračnom mestu.
Pošto su listovi čvrsti i kožnati njihovo sušenje traje duže vreme. Zbog gorčine u listovima upotrebljava
se za lečenje groznice i u bolestima želudca. Kao sredstvo koje tera vodu upotrebljava se još i kod vodene bolesti, kod
reumatizma, kašlja, probadanja.
Stanište
Zelenika je jedina vrsta roda Ilex zastupljena u našoj flori. Prvenstveno se može naći u planinskim, bukovo-jelovim šumama, najviše u zapadnoj Srbiji. Odgovaraju joj vlažna, a osenčena mesta. Ne voli presađivanje, a raste veoma sporo - oko 15cm godišnje. Može da strada od suše i niskih temperatura. Zbog atraktivnih sjajnih listova i lepih crvenih plodova, zelenika je od davnina ukrasni grm po parkovima, vrtovima i gradskim ozelenjenim površinama. Pogodna je i za živu ogradu, te u hortikulturi ima svoje značajno mesto. Kod nas je poznato oko dvadesetak ukrasnih formi zelenike koje se odlikuju oblikom listova, trnovitošću, odnosno od potpuno netrnovitih do izrazito trnovitih i po čitavoj površini liske.
Zanimljivost
Dobro podnosi gradske uslove, kao i orezivanje. Ima je u parkovima i vrtovima. Odlična za podsadnju pod drvećem. Koristi se i za živice. Grančice za novogodišnje aranžmane. Ima sorti sa šarenim listovima: "Aureomarginata", "Argenteomarginata", "Belgica Aurea", "Blue Angel".
Literatura
- Mala enciklopedia biljaka
- Mala enciklopedia flora i fauna
Linkovi
- http://www.google.com
- http://biblioso.org.yu
- Slika 1
- Slika 2
- Slika 3
- Slika 4
- Slika 5
- Slika 6
- Slika 7
Pripremila: Vladisava Duduković, IV-4
