Hidrografija Gornjeg Podunavlja
Glavna hidrološka obeležja
Dunav je glavno hidrološko obeležje zaštićenog prirodnog dobra "Gornje Podunavlje". Sa brojnim meandrima, rukavcima, barama i adama, Dunav u prostoru rezervata stvara posebnu hidrografsku celinu. Visoki vodostaji su od izuzetnog značaja za ekosisteme ovog zaštićenog prirodnog dobra, naročito u pojasu Apatinskog rita. Voda koja se akumulira u inudacionoj zoni i zadržava brojnim kanalima, rukavcima i barama, daje ključni ekološki značaj ovom području. Vodostaj u velikoj meri utiče na riblji fond. U rekama nivo vode varira u širokim granicama. Za vreme niskih vodostaja ribe nemaju dovoljno prostora i populacija se smanjuje, a kada su visoke vode i ako se to ponavlja više godina, riblji fond je veliki.
Pored Dunava, kao najznačajnijeg površinskog toka, u "Gornjem Podunavlju" nalazi se još nekoliko značajnih površinskih hidroloških objekata kao što su: vodotok Plazović, Veliki bački kanal, kanal Bezdan-Prigrevica, i brojni rečni rukavci, jezera i bare.
Plazović, Veliki bački kanal, kanal Bezdan - Prigrevica, Bajski kanal
Plazović na prostoru "Gornjeg Podunavlja" protiče u onom pojasu gde se granica zaštićenog prirodnog dobra provlači između Bezdana i Bačkog Monoštora u pojasu šumskog kompleksa Štrbac. Ukupna dužina meandarskog toka u zaštićenoj zoni iznosi 4 kilometra, širina rečnog korita 3-4 metra. Veliki bački kanal, unutar granica Rezervata, protiče u dužini od 6 kilometara u dva odvojena sektora. Prvi se proteže od vodozahvata na Dunavu do obližnjeg mosta u Dužini od 1 km, a između Bezdana i Bačkog Monoštora kanal ponovo prolazi kroz pojas zaštićenog prirodnog dobra u dužini od 5 km i ima funkciju koridora između Monoštorskog rita i šume Štrbac. Kanal Bezdan - Prigrevica ribarskim područjem SRP "Gornje Podunavlje" protiče u dužini od 18 km. Ovaj kanal predstavlja napajajući krak sistema Dunav - Tisa - Dunav, vodom preko ustave kod Bezdana. Kanal se jednim delom toka, od Bačkog Monoštora do prostora jugoistočno od Kupusine, nalazi u starom koritu Dunava. Rečni rukavci, jezera i bare su jedna od glavnih hidrografskih odlika "Gornjeg Podunavlja". Nastali su u neprestanom procesu meandriranja reke i pomeranja rečnog korita. Brojne meandre Dunav je stvarao prilikom visokih vodostaja i izlivanja, kada bi gradio sebi novo korito a staro napuštao. Bajski kanal se proteže paralelno sa Dunavom, od Baje do Velikog bačkog kanala, sa kojim je spojen preko prevodnice i ustave Šebešfok. Dužina Bajskog kanala u Srbiji, ujedno i na prostoru Gronjeg Podunavlja je oko 10 km.
Uticaj čoveka na hidrografiju
Rukavac Baračka je očigledan primer uticaja čoveka na hidrografiju "Gornjeg Podunavlja". Baračka je u jednom sektoru presečena odbrambenim nasipom. Presečeni deo rukavca zove se Mrtva Baračka, a on se opet račva na dva manja rukavca. Zapadno od nasipa, nalazi se Živa Baračka, koja se ujedno koristi kao zimovnik za brodove i čamce. Monoštorski Dunavac, nalazi se južno od Bačkog Monoštora u dužini od oko 8.5 km. Nastao je krajem XIX veka prokopavanjem Sigajskog proseka. Proteže se oko ostrva Šarkanj. Od Dunava je odvojen nasipom, podignutim 1966. godine. Zbog toga je izgrađena ustava Kazuk, kojom je Monoštorski Dunavac spojen sa Dunavom. Jugozapadno od Bačkog Monoštora nalaze se dva rukavca, oba poznata pod imenom Stari Dunavac. Prvi se nalazi zapadno od nasipa u plavljenoj zoni, a drugi istočno. Ova dva rukavca spojena su sa Dunavom preko upusno-ispusne ustave "Staro Selo".
Aluvijalna terasa i inudaciona ravan
Prosečna nadmorska visina ovog dela Specijalnog rezervata prirode "Gornje Podunavlje" iznosi oko 90 metara. Aluvijalna ravan Dunav je za 3-4 metra niži geomorfološki član od lesne terase. Sastoji se od dva nivoa višeg, koji reka već dugo nije plavila, i nižeg, koji reka svake godine plavi prilikom prolećnih, i ranih letnjih izliva. Prvi nivo predstavlja aluvijalnu terasu, a drugi inudacionu ravan. Aluvijalna terasa je 2-5 metara viša od inudacione ravni. U geološkoj građi aluvijalne terase preovlađuju pretežno les i pesak, dok u sastav inudacione ravni ulaze aluvijalni šljunak, pesak, glina i mulj. Stari rečni tokovi i obalski brežuljci, koje je formirao Dunav prilikom promena rečnog toka, predstavljaju osnovnu morfološku odliku aluvijalne terase. Na površini inudacione ravni, koja zahvata veliki deo SRP "Gornje Podunavlje", postoje brojna ulegnuća ispunjena vodom i obalske gredice, koje je Dunav formirao prilikom izlivanja iz svog korita. Prosečna nadmorska visina inudacione ravni na ovom području iznosi 85 metara.
Linkovi
Slike
Pripremio: Minić Stefan, IV-5
