- Ančur jabučavi
- Bagrem
- Bagremac
- Bela Joha
- Bođoš
- Brsljen
- Brest
- Breza
- Rakita
- Žalosna vrba
- Crna joha
- Crveni glog
- Crvena vrba
- Grab
- Divlja kupina
- Dud
- Dren
- Dzanarika
- Plavi glog
- Vrba Iva
- Hmelj
- Imela
- Jasen
- Javor klen
- Javor
- Lešnik
- Lijane
- Lipa
- Mečja leska
- Hrast cer
- Hrast lužnjak
- Hrast sladun
- Hrast kitnjak
- Kesten
- Kiselo drvo
- Orah
- Bela topola
- Šipak
- Šumska jagoda
- Sviba
- Vrba iva
- Crna topola
- Kanadska topola
- Zelenika
- Zova
- Platan
- Trnjine
- Jablan
Javor
Acer
Taksonomija
- Carstvo: Plantae
- Razdeo: Magnoliophyta
- Klasa: Magnoliopsida
- Red: Sapindales
- Porodica: Sapindaceae
- Rod: Acer
Opšti opis
Sve vrste iz ovog roda su drveće ili
šibovi, sa naspramnim i režnjevitim listovima, bez zalisaka i sa hermafroditnim ili
jednopolnim cvetovima, aktinomorfne simetrije, sa nektarnikom ili bez njega, sa
četvoročlanom ili petočlanom krunicom i čašicom, sa dva puta
većim brojem prašnika od broja listića cveta, sa plodom sa dve krilate
orašice, dvookim plodnikom i semenom bez endosperma. Sve vrste su listopadne i
imaju velik značaj u izgradnji zajednica klase Querco-Fagetea.
Rasprostranjenost
Ovaj rod obuhvata oko 115 vrsta, koje su rasprostranjene u umerenoj zoni severne hemisfere, tj. U Evropi, Aziji, Severnoj Americi i Severnoj Africi. U jugoistočnoj Evropi rod Acer je zastupljen sa 11 vrsta, od kojih je Acer heldreichii i Acer obtusatum endemi Balkanskog poluostrva.
Medicinski značaj
Domaće biljne vrste roda Acer nisu od
velikog medicinskog značaja. One pripadaju
taninskim biljkama i kao trave imaju izvesnu primenu, najčešće u narodnoj
medicini, pre svega u prilikama kada nedostaju druge odgovarajuće lekovite biljke iz
te grupe. Sok raznih vrsta ovog roda nekada se koristio u lekovite svrhe, mnogo više nego
danas. Najčešće se upotrebljavao kao komponenta sirupa protiv kašlja i za
zaštitu gornjih disajnih puteva. Javorov šećer sadrži, pored ostalog, malo
jabučne kiseline, zbog koje je ovaj šećer u sirovom stanju, naročito svež
sok, prijatnog i osvežavajućeg ukusa i mirisa. Sakupljanje i korišćenje ovog
soka u našoj zemlji nikada nije bilo razvijeno kao što je to bio slučaj u Americi. Za
industrijske potrebe i tamo su korišćene neke druge vrste javora za sakupljanje soka
nego što je u te svrhe korišten mleč. Javorov sećer se u najvećim
količinama koristio za proizvodnju slatkih osvežavajućih napitaka i konditorskih
specijalnih proizvoda.
Acer tataricum - žestika ili žešlja
Rasprostranjenost
Rasprostranjen je od Mađarske i Hrvatske na zapadu, do Urala na istoku, južne Rusije i Turske na jugu. Pripada aralo - kaspijskom flornom elementu, koji se, posle povlačenja Panonskog mora, proširio na Panonsku niziju. Na vertikalnom profilu žestika se sreta na pojasu hrastovih šuma, i ne penje se iznad 800 m. Ulazi u sastav kako higrofilnih i mezofilnih, tako i kserotermnih hrastovih šuma iz čega se, kao i na osnovu njene morfologije, može izvesti zaključak da je veoma stara vrsta, koja je, verovatno, poslužila kao ishodišni oblik za mlađe vrste ovog roda. Jednako je vitalna u higrofilnim šumama lužnjaka i jasena (Querco-Fraxinetum serbicum), i kserofilnim šumama cera i sladuna (Quercetum farnetto-cerris).
Lekovite biljke su, u većoj ili manjoj meri, zastupljene u velikom broju vrlo raznorodnih biljnih zajednica (asocijacija) u Vojvodini. Utvrdjeno je njihovo prisustvo u 115 fitocenoza i to: 36 šumskih , 31 livadskih , pašnjačkih i stepskih asocijacija, 14 ruderalnih, 6 korovskih (segetalnih), 15 halofitskih i 13 močvarnih i akvatičnih asocijacija. Ima 18 šumskih zajednica.
Opšti opis i primena žestike
Acer tataricum ima veoma široku
amplitudu u odnosu na geološku podlogu i tipove
zemljišta. Dobro podnosi senku, a na higrofilnim staništima i punu dnevnu
svetlost, iz čega zaključujemo da ima široku ekološku valencu i u
odnosu na svetlo.
Žešlja je drvo trećeg reda, ili žbun sa srcolikim korenom, izduženo - jajastim listovima sa srcolikom osnovom, koji su po rubu neravnomerno testerasti ili režnjeviti. Cveta posle listanja, obično tokom maja. Plodovi sazrevaju iste jeseni, semenke su izdužene i malo spljoštene. U lekovite svrhe, od žešlje se uglavnom koristi kora sa stabla i grana zrelih jedinki, koja se sakuplja, skida sa stabla, u rano proleće ili u jesen. Puno manje se u iste svrhe koristi i list ove biljke. Žešlja nije oficijalna biljka ni u jednoj farmakopeji, uglavnom primenu ima u narodnoj medicini. Uspešno se koristi kao biljna vrsta bogata taninskim materijama. Droge dobijene od žešlje najčesće se koriste za spoljno lečenje kože i sluzokože. Zbog velikog sadržaja tanina, oni su dobri adstringensi, zaustavljaju krvarenje i dijareja, zatim antiseptična sredstva pri raznim infekcijama.
Neprijatelji
Najveći neprijatelj javora je
čovek, koji ne vodi brigu o svojoj životnoj sredini i o biljkama i životinjama
koji ga okružuju.Sve dok javor ne dodje u opasnost da bude istrebljen iz naše
životne sredine čovek neće ništa poduzeti da ga zaštiti,da vidi lepotu i značaj
koji ta biljka ima za čoveka.
Zaštita
Treba da krenemo u akcije da zaštitimo našu sredinu,da brinemo o biljnim vrstama,jer iako sad možda nisu u opasnosti da budu istrebljene, nikad ne znamo šta budućnost nosi.
Literatura
- Ženevjev Varno, Upoznajmo životinje
- Prosveta - Beograd, Mala enciklopedija životinjskog carstva
- Petar Radojev, Divni svet životinja
Pripremila: Katarina Vuković, IV-4
