Položaj Hidrografija	Stanovništvo Priroda Istorija Stari zanati	Privreda

Apatin

Opština Apatin se nalazi u severozapadnom delu Vojvodine (Zapadna Backa), uz levu obalu Dunava. Zauzima prostor od 349 km2, na kojem živi oko 40.000 stanovnika u jednom gradskom i cetiri seoska naselja (Prigrevica, Kupusina, Svilojevo i Sonta). Regionalnim putem, Apatin je povezan sa Somborom (16 km) i granicnim prelazom prema Republici Hrvatskoj kod Bogojeva (35 km). Apatin je udaljen 100 km od Novog Sada, preko Odžaka, a 120 km preko Vrbasa.
U reljefu opštine Apatin zastupljene su dve geomorfološke sredine: aluvijalna ravan Dunava i lesna terasa, a prosecna nadmorska visina je 85 m. Prvi termalni izvori u apatinskoj opštini otvoreni su 1913. godine, ali tek 1927. godine je izvršena temeljna analiza mineralnih svojstava vode, kada je utvrdeno da termalne vode spadaju u isti red kao i vode u Karlovim Varima (Ceška), Harkanju (Madarska) i Lipiku (Hrvatska). Krajem 1983. godine dovršena je izgradnja prve faze banje "Junakovic", a 2000-te godine dograden je i novi deo objekta. Banja "Junakovic" se nalazi cetiri kilometra udaljena od Apatina. Od Apatina do banje "Junakovic" organizovan je autobuski prevoz sa više prolazaka u toku dana.
Turisticka privlacnost celog ovog kraja su i vrlo bogate ribolovne vode na Dunavu i njegovim rukavcima, kao i poznata lovišta, staništa cuvenog podunavskog jelena i druge divljaci. Netaknuta priroda prašumskog izgleda, stoletna autohtona šuma, bare i mocvare, bogatstvo flore i faune karakterisitke su specijalnog rezervata prirode "Gornje Podunavlje". Ovaj rezervat deo je velike poplavne, ritsko mocvarne zone srednjeg toka Dunava. 280 vrsta ptica, od kojih neke veoma retke, kao što je orao belorepan, crna roda, kormorani, kao i autohtone šume crne topole, brestova, crnog gloga i hrasta, staništa više vrsta orhideja, lokvanja i drugih biljaka, dovoljno govore o neprocenjivom prirodnom bogatstvu ovog prirodnog rezervata.
Apatin je od davnina poznat kao centar ribarstva. Poplavno podrucje specijalnog prirodnog rezervata "Gornje Podunavlje" predstavlja prirodno mrestilište za oko 50 vrsta slatkovodnih riba, medu kojima su najznacajnije vrste: šaran, štuka, smud, som i dr. Nisu retki ulovi kapitalnih primeraka, narocito somova, koji su teški i preko 30 kg. Danas ovo podrucje pruža izuzetne mogucnosti za ribolov, kako na Dunavu, tako i na mnogobrojnim meandrima, rukavcima i mrtvajama. Takode, poznata je apatinska ribarska kulinarska tradicija, kao i manifestacija "Apatinske ribarske veceri". Dobra putna infrastruktura koja se proteže kroz nepregledna polja, šume i mocvare, idealno su podrucje za zaljubljenike u biciklizam. Dunav na ovom podrucju pruža i nekoliko prelepih plaža pogodnih za kupanje i sportove na vodi u letnjim mesecima.

Backi Breg

Polozaj

Pitomo seosko naselje smešteno na krajnjem severozapadu Vojvodine. Izuzetno povoljnog geografskog položaja. U neposrednoj blizini mesta nalazi se granicni prelaz sa susednom Madarskom (Santovo – Backi Breg). Backi Breg se nalazi na samom završetku Medunarodnog puta kroz našu zemlju. Uz reku Plazovic u ataru sela izraženi su barski tereni, medu najznacajnije spadaju: Zmijište i Gornja Pašarina.

Istorija

Staro naselje oduvek se nalazilo na podunavskom putu spajajuci predele južnog i srednjeg podunavlja. Upravo rec Bereg, staroslovenskog porekla to i objašnjava, a znaci obala. Prvi pomen naselja datira iz 1319. godine. Tadašnji vlasnik bio je Imre Becei. Sa dolaskom Turaka selo je opustelo. Kolonizacijom iz 1620. godine, doseljeni su stanovnici iz Klisa kraj Splita. Potomci doseljenika nazivaju se Šokci. U dva navrata 1708. i 1737. godine naselje je doživelo katastrofe izazvane kolerom, odnosno kugom. Vec 1740. godine u selu je izgradena prva crkva. Gradena je od pletera i oblepljivana blatom. Tadašnje stanovništvo bavilo se ribarenjem, pcelarstvom, trgovinom i vrlo malo zemljoradnjom. Doseljavanjem Nemaca i Madara, polovinom 18. veka, pocinje intezivno isušavanje mocvara i bara, što je dovelo do ubrzanog razvoja poljoprivredne proizvodnje.

Stanovnistvo

Danas u Backom Bregu živi 1388 stanovnika. Vecinu cine Hrvati, a prosecna starost je 43,1 godina.

Naselje

Backi Breg je i danas poljoprivredno naselje. Površina atara iznosi 3.290 ha. Na obradivo zemljište otpada više od 85 %. Bez obzira na to, Backi Breg, zbog blizine granicnog prelaza sve više dobija odlike tranzitno–trgovinskog sela. Selo ima izgled ravnokrakog trougla. Ova karakteristika izražena je i kod tipova kuca. Razlikuju se od uobicajenih panonskih kuca po obliku, fasadi, enterijeru i rasporedu prostorija. To su prepoznatljive kuce šokackog tipa. U centru sela nalaze se škola, crkva i zgrada mesne zajednice.

Backi Monostor

Nalazi se na 15 km severozapadno od Sombora, a sa zapadne strane njegove prostire se vrlo složena ravan Dunava – Monoštorski rit. Nastao je 1902. godine skretanjem korita Dunava, koji je tekao pored samog sela. Tako je Dunav udaljen od sela 3-5 kilometara, pa su Monoštoru ostali rukavci i bare, koji su danas raj za ribolovce. Monoštor je postao centar Monoštorskog rita, bogatim jelenskom i drugom divljaci, pa je lovni turizam vrlo uspešan, a sam rit je pod zaštitom države. Granici se prema zapadu preko Dunava sa selom Zmajevac u Baranji, prema severu sa atarom Štrbac i Bezdanom, prema istoku sa šumom Kozara koju preseca asfaltirani put Sombor-Bezdan i prema jugu niz reku Dunav sa selom Kupusina i Apatinom, gradom kraj Dunava.
Monoštor je ostrvce okruženo dunavskim rukavcima i kanalima na koje se stiže jedino prelaskom preko mostova – odatle i naziv "selo na 7 Dunava". Jedan most je postavljen na ulazu u selo sa strane od Sombora – takozvani "Pislin most" koji je nad Velikim backim kanalom, drugi je na ulazu u selo sa bezdanske strane – pontonski most, takodje preko Velikog backog kanala i treci sa jugozapadne strane sela preko Kanala Dunav-Tisa-Dunav, "Ciganski most", koji spaja Monoštor sa njegovim šumama i vikend naseljima. Ranije je postojao još jedan most u monoštorskom ataru u blizini puta prema Somboru, postavljen preko Velikog backog kanala koji je spajao tadašnje posede i salaše sa glavnim putem, ali je srušen tokom II svetskog rata radi zaštite sela od neprijateljskih trupa.Postoje i obeležene biciklisticke staze – Panonske staze mira, koje dolaze preko Madarske, Hrvatske, Vojvodine (Bezdan, Monoštor, Sombor – Novi Sad itd.).
Što se tice dolaska u Monoštor vodenim putem, on je i najatraktivniji jer pruža mogucnost uživanja u nebrojenim lepotama prirode sela i okoline. U prošlosti, ne tako davnoj, Monoštor je imao pristanište za takozvane dunavske dereglije i manje brodove. Dolaskom novijih vremena, uredjenjem korita reke Dunav, izgradnjom odbrambenog nasipa za odbranu od poplava, selu je privremeno oduzet glavni tok Dunava, tzv. Živi Dunav, koji je sada nešto udaljeniji od sela, ali su ostali njegovi rukavci, ovde zvani Dunavci. U Monoštor se trenutno može doci kanalom Bezdan – Becej i kanalom Bezdan – Prigrevica. To su plovni putevi ogranicenih gabarita, a u kanal se može uci u Bogojevu i Novom Sadu.
Još iz istorijata vodoprivrednih poduhvata da se primetiti da je plovidba bila jedan od razloga prokopavanja kanala kroz mocvarne terene Backe. Tako je i 1802. god. nastao kanal Backi Monoštor – Backo Gradište. Vec danas izgradnjom kanala Rajna – Majna – Dunav, može se u Monoštor plovnim putem doci i sa krajnjeg severa Evrope.Programom revitalizacije Specijalnog rezervata prirode "Gornje Podunavlje" bice omoguceno i osposobljavanje niza rukavaca Dunava za plovidbu camaca i brodica, kako u ekonomske, tako i u svrhe razvoja seoskog turizma i turizma uopšte.
Vecinu stanovnika, od ukupno 3920, cine hrvatski Šokci, ali ima i starih madarskih, nemackih i srpskih porodica. Prosek godina monoštorskih žitelja iznosi 40,1 godinu. Sama rec Šokac prema nekim izvorima znaci isto što i "prebeg", "uskok", jer su prvi stanovnici, rimokatolicki ikavci, prebegli iz Slavonije i Bosne ispred turske najezde. Smestili su se u neposrednoj blizini madarskog grada tvrdave Bodrog i tu su ostali dugo posle madarskog poraza 1526. godine. Tako su 1717. stanovnici Monoštora razvaljivali Bodrošku tvrdavu i od njenih cigala gradili rimokatolicku crkvu. Noviji doseljenici su se naseljavali koji kilometar dalje, na manjem poplavnom terenu, pa je 1752. godine crkva preseljena, kao i celo staro selo.
Crkva je proširena 1806. godine, a sredinom 20. veka proglašena je spomenikom kulture od velikog znacaja. Ima cetiri oltarske slike, jedna je rad I. Loncarevica i pod zaštitom je države, kao i kip Žalosne gospe, dva stara oltara i propovedaonica sa klasicistickom rezbarijom. Narod vrlo uspešno održava tradiciju: imaju vrlo lepu bogatu nošnju, vesele becarce i svetkovine. Mnogi muzikolozi i etnolozi iz celog sveta dolaze ovamo, kao i bogati svetski lovci. Ovde je vrlo cesto u lov dolazio Josip Broz Tito, kao i mnogi domaci i strani državnici. Sada su gosti imucni strani turisti, koje prihvata Lovacka vila, pored samog Starog kanala, na ivici prelepe šume. U neposrednoj blizini je i kanal Dunav Tisa Dunav, jednim delom prokopan koritom starog Dunava, tako da je Monoštor sa svih strana opkoljen vodom. Tajanstveni rukavci Dunava, smešteni izmedu bajkovitih šuma, cine da Monoštor predstavlja poseban doživljaj prirode. Nije cudno da ovde ima tri vikend naselja na kanalima i dva na rukavcima Dunava. Turisti obilaze crkvu, etno kucu, slikaju se, a omogucen im je foto safari džipovima kroz šumu, a camcima kroz zaboravljene rukavce Dunava. Domacini su specijalisti u kuvanju starih jela, a posebno su cuveni po ribljem paprikašu. Imaju i prvaka gornjeg Podunavlja, dok su Zlatni kotlic Dunava osvajali desetak puta. U selu postoji Ambulanta, Osnovna škola, Šumska uprava, Brodogradilišna Radionica, trgovine, kafe barovi, carde. Prošle godine, dakle 2003. prvi put su organizovano poceli da dolaze turisti na jednodnevne izlete, ili višednevni boravak u seoskim kucama, sa domacom hranom. U sportskoj hali održavaju se razna, pa i medunarodna takmicenja, kao i koncerti. U zavicajnoj biblioteci seoski Literarni klub održava izložbe i književne susrete, dok dva kulturno umetnicka društva sa svojim folklorom i izvornim pevanjem ulepšavaju boravak u ovom uvek romanticnom selu.
Backi Monoštor krasi autenticno kulturno naslede koje se ogleda u mnoštvu izvornih obicaja, folkloru, jeziku, tradicionalnim narodnim nošnjama hrani i muzici koje zadržavaju svoj osnovni oblik vec više od 200. godina, a prirodna bogatstva sela upotpunjuju jedinstveni doživljaj sela.
Samo naselje nalazi se u srcu Specijalnog rezervata prirode Gornje Podunavlje, koji je zakonski definisan 2001. godine. Odvajkada je stanište ritskog jelena, srndaca, divlje svinje, lisice, kune, jazavca, orla belorepana, crne rode i drugih životinjskih vrsta. Ovi plavni tereni predstavljaju idealno mrestilište svih vrsta dunavske ribe. Što se, pak, medjunarodnog aspekta zaštite tice, Gornje Podunavlje se zbog izuzetnog bogatstva ornitofaune nalazi na listi IBA (Important bird area), koje se ogleda u bogatstvu retkih i ugroženih vrsta na gnježdjenju, kao i znacaju na migraciji i zimovanju severnih populacija ptica.
U selu se po dugoj tradiciji meštani bave pcelarstvom, pa 2005. godine osvajaju medalje za najbolji med. Medalje na svetskom nivou osvaja odgajivacnica rasnih pasa, nemackih ovcara sa nekoliko evropskih šampionski titula. U selu postoji Lovacko društvo, Karate, Košarkaški i Fudbalski klub.U naselju Backi Monoštor živi 3112 punoletnih stanovnika, a prosecna starost stanovništva iznosi 40,1 godina (37,7 kod muškaraca i 42,4 kod žena). U naselju ima 1346 domacinstava, a prosecan broj clanova po domacinstvu je 2,91.Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno, a u poslednja tri popisa, primecen je pad u broju stanovnika.

Kolut

Selo Kolut nalazi se 45°, 53’ i 15” severne geografske širine i 18° i 56’ istocne geografske dužine. Klima Koluta ima odlike umereno-kontinentalnog pojasa sa cetiri godišnja doba sa promenljivim klimatskim uslovima. Temperatura je tokom godine dosta izražena, a raspored padavina je neujednacen. Vetrovi su najcešce zapadni. Zimi duva jak severac. Na udaljenosti 10 km od sela protice reka Dunav. Izmedu Dunava i sela Koluta protice "Bajski kanal". Zemlja je jednim delom obradiva i plodna, drugim delom mocvarna. Kolut je opkoljen šumama, ribnjacima, utrinama... Kroz selo prolazi medunarodni put, jedna od glavnih veza Istoka sa Zapadom. U centru sela nalaze se važnije ustanove: mesna zajednica, zdravstvena stanica, pošta, škola, dom kulture... Ulice su široke. Vecina zgrada podignuta je u raznim stilovima. Uglavnom dominira Panonski stil gradnje (stare zgrade), nove zgrade se neplanski i arhitektonski narušavaju izgled sela. Kolut pripada somborskoj opštini. Granici se sa selima: Backi Breg (zapad), Gakovo (jug), Bezdan (istok).
Prema svim pisanim dokumentima Kolut je u svojoj istoriji menjao svoje ime. Ulaskom Vojvodine 1918. godine u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, Kolut zvanicno dobija sadašnje ime. Prvi tragovi ljudskog postojanja na ovim prostorima datiraju iz 4. i 3. veka pre Hrista, kada su na ovim prostorima živeli Kelti, Dakari, potom Saramiti. Godine 1760. u Kolutu se nalazi 208 domacinstava nemacke nacionalnosti, 83 hrvatske, 5 madarske. U to vreme Stari i Novi Kolut broje 296 domacinstava. Vremenom Nemci u Backoj postaju najbrojnija nacionalna skupina.
U Kolutu su vekovima, bez obzira koja etnicka zajednica i koje društveno uredenje i koje države su imale dominaciju nad njim, bile zastupljene sve privredne grane, osim turisticke. Turizam je sve do današnjih dana ostao zapostavljena privredna grana. Geostrateški položaj Koluta je takav da je na samoj kapiji Evrope. Kroz njega prolazi medunarodni put koji povezuje sever i jug Evrope. Nedaleko od Koluta, na svega nekoliko kilometara udaljenosti, protice jedna od najvecih evropskih plovnih reka – Dunav. Kao najvažnije, Kolut je sa svojom okolinom pripojen rezervatu ,,Gornje Podunavlje", koje je od medunarodnih asocijacija dobilo poseban status i sertifikat, kao jedinstven biljni i životinjski rezervat ne samo u Evropi, nego i u svetu, i stavljen je pod zaštitu medunarodnih institucija zaduženih za ocuvanje evropske i svetske baštine. Kolut, kao i ostala mesta u okruženju, ima sve preduslove da sa malim sredstvima razvije seoski turizam. pogotovo kad se u zme u obzir specificnost vojvodanskog prostora, pogodni klimatski uslovi, geografski položaj sela i njegov sacuvani autenticni oblik panonskog stila gradnje, a pogotovo cinjenica, da nije okružen industrijskim postrojenjima. Sa svojom ekološki cistom i prelepom okolinom, uz dodatna ulaganja u završetak putne infrastrukture i smeštajnih kapaciteta, turizam bi u Kolutu doprineo kako privrednom i ekonomskom razvoju sela, tako i u njegovom opstanku.

Kupusina

Kupusina je naselje u opštini Apatin u Zapadnobackom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 2356 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 2500 stanovnika).U naselju Kupusina živi 1935 punoletnih stanovnika, a prosecna starost stanovništva iznosi 42,8 godina (41,0 kod muškaraca i 44,5 kod žena). U naselju ima 927 domacinstava, a prosecan broj clanova po domacinstvu je 2,54. Ovo naselje je uglavnom naseljeno Madarima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primecen je pad u broju stanovnika.

Bezdan

Bezdan (mad. Bezdán) je naselje u opštini Sombor u Zapadno-backom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 5263 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 5472 stanovnika). Popularno se naziva "vodeno naselje", jer je okružen vodenim tokovima i do njega se može stici samo preko mostova. Bezdan je jedno od vecih seoskih naselja u Backoj. Poljoprivreda je najvažnija privredna grana.

Geografija

Bezdan je lociran 5 km od hrvatske granice, 8 km od madarske granice te 17 km od Sombora. Posebno se isticu pošumljene površine (više od 10% teritorije), što nije karakteristicno za vojvodanska naselja. Bezdan i okolina je odlicno mesto za one koji vole prirodu, ribolov i lov. Vode i vazduh su cisti jer u okolini nema industrijskog zagadivaca.

Istorija

Bezdan je staro vojvodansko naselje. Prvi put je pomenut 1305. godine, pod nazivom Battyan. 1341. godine naziv je promenjen u Bercan. Naselje je uništeno u XIV veku pod najezdom Turaka. U XV veku pominje se kao malo ribarsko mesto. Proterivanjem Turaka pocinje neorganizovano naseljavanje Dunavom. Prvi stanovnici su bili Poljaci, Cesi, Nemci i drugi slovenski narodi. 1762. godine pocinje planska kolonizacija i gradenje naselja. 1755. godine izgradena je prva crkva. Današnja crkva je izgradena 1846. godine i od tada se selo razvija u pravcu istoka.
U naselju Bezdan živi 4293 punoletna stanovnika, a prosecna starost stanovništva iznosi 42,2 godina (40,2 kod muškaraca i 44,1 kod žena). U naselju ima 1990 domacinstava, a prosecan broj clanova po domacinstvu je 2,64.Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno, a u poslednja pisa, primecen je pad u broju stanovnika.

Bogojevo

Bogojevo (mad. Gombos) je naselje u opštini Odžaci u Zapadnobackom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 2120 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 2301 stanovnika). Nalazi se 15 km od Apatina.U naselju Bogojevo živi 1696 punoletnih stanovnika, a prosecna starost stanovništva iznosi 41,5 godina (39,8 kod muškaraca i 43,2 kod žena). U naselju ima 841 domacinstvo, a prosecan broj clanova po domacinstvu je 2,52. Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno, a u poslednja tri popisa, primecen je pad u broju stanovnika.

Literatura

Alfred Brem, "Život u selu", Narodna knjiga, Beograd 1953.

Linkovi

Pripremila: Kedves Inka, IV-1