Gornje Podunavlje u srednjem veku
Seoba naroda
U dalekoj prošlosti, prirodnoj sredini današnjeg područja koje zahvata Gornje
Podunavlje, glavne odlike davao je močvarni teren stvaran poplavama i pomeranjem
toka Dunava, kao i manjih reka Plaznovića i Mostonge. Iz barovite vode dizala su se ostrva, retko većeg prostranstva,
koja su bila pogodna i za ljudsko prebivalište. Stanovnici ovih ostrva, zadržavajući se duže ili kraće na njima,
davali u i imena određenim objektima prirodne sredine. Još pre X veka njihova plemena su živela u Panonskoj niziji izmešana s plemenima drugih naroda,
o čemu svedoče i neki vizantijski spisi. Među prvim vesnicima većih pomeranja naroda u ovim krajevima bili su Kelti, Goti,
Srmati-Jazigi, a što se Rimljanja tiče, oni su na levoj obali Dunava imali samo povremena naselja, stanice vojničkog karaktera za obezbeđenje
plovidbe po reci. Dolaskom Huna u Evropu, u prvim decenijama V veka, koji su se nastanili u području Gornjeg Podunavlja, okupili su pod svojom vlašću
ostatke drugih varvarskih naroda, koji su tu ranije boravili. Zna se da je među njima bilo i slovenskih plemena. Posle propasti hunske države ovaj prostor
potpada pod Gepide, koji su na ovom području uspostavili svoju državu, koja je u početku obuhvatala Banat i Transilvaniju, a kasnije, takođe,
Bačku i Srem. Kasnije dolaze i Avari, koji su težište svoje dršave, takođe, ostvarili u Gornjem Podunavlju. Vizantijski pisci do VII veka,
dajući podatke o ratovima s Avarima, spominju i zarobljenike medu kojima ima i Slovena.
- SLOVENI - Slovenska plemena su naselila teritoriju današnje Vojvodine, tokom VI i VII veka, prelaskom Dunava i Save. U IX veku, posle propasti Avara, javljaju se i prvi oblici slovenske državnosti na ovom području. Prve slovenske države, koje su upravljale teritorijom današnje Vojvodine, bile su Bugarsko carstvo, Velika Moravska i Ljudevitova Panonska Kneževina.
Gornje Podunavlje pod Ugarskom vlašću
Dolaskom Mađara u Panonsku niziju (896.godine), prostor današnjeg Gornjeg Podunavlja se od srednjeg veka - osim perioda vladavine Turaka (1526-1699) - pa sve
do 1918. godine nalazio u okviru Kraljevine Mađarske (Ugarske) i nazivan je Južnom Ugarskom. Mađari naseljavaju ova područja i pored ranijih pustošenja od strane Huna,
Avara i drugih varvarskih naroda, predeli sada naseljavani Mađarima nisu bili nenaseljeni: u prvom redu oni su tu zatekli slovenska plemena. Ta slovenska
plemena su bila na višem stepenu razvoja proizvodnih snaga od Mađara i imala jak uticaj i na način života došljaka. Osvajači, iako su pokorenim plemenima
drugih naroda nametnuli svoju vlast, nisu sasvim izmenili etičke prilike u Gornjem Podunavlju. Arheološka građa ukazuje na uglavnom mirnu koegzistenciju
Ugra i starijeg stanovništva, čiji najveći udeo su činili Sloveni. Pod Stefanom I (997-1038) - "osnivačem države" - posebna pažnja je posvećena organizovanju
crkve i formiranju državnih - upravnih oblasnih jedinica po sistemu županija. Ovaj prostor je bio uključen u sistem mađarskih županija (Krašovske, Kovinske,
Tamiške, Torontalske, Bačko-Bodroške, Sremske i Vukovarske), koje su se u određenim periodima menjale i po nazivima i po svojim granicama. Od srednjeg veka,
ovaj prostor je i nacionalno i konfesionalno gledano bio mešan.
Gornje Podunavlje pod Turcima
Istorija beleži da su Tatari, prodirući Panonskom nizijom, doprli u Bodrošku županiju (1241). Neka od naselja su preživela tatarsku najezdu zahvaljujući
močvarnim područjima oko Dunava i Mostonge. Prodor Turaka na Balkansko poluostrvo i njihovo razaranje srpske feudalne države tokom druge polovine XIV veka
(Marička bitka 1371. godine, Kosovska bitka 1389. godine) otvorili su put osmanlijskom nadiranju ka prostoru Srednje Evrope. Usled turskih napada srpsko
stanovništvo pomeralo se sve više ka području severno od Save i Dunava, na prostor Srema, Banata i Bačke. Te seobe od kraja XIV pa do kraja XVIII veka
trajale su kao konstantna istorija Balkana i Podunavlja. Prodor Turaka u basen Podunavlja otvorio je proces viševekovnog sukoba hrišćanske i islamske
civilizacije. Srbi i Ugari zajedno su ratovali protiv Turaka pod zastavom Ugarskog kraljevstva. U prvim decenijama XVI veka Ugarsko kraljevstvo bližilo
se svom kraju. Dugim ratom Turci-Osmanlije su iscrpli odbrandbene moći Ugarske države. Osmanlije su raspolagale većim ekonomskim i ljudskim resursima
nephodnim za vekovni sukob, koliko je trajao rat Ugarske i Turske. Godine 1521. kada je novi sultan Sulejman, kasnije nazvan Veličanstveni, preuzeo vlast,
Turci su bili spremni za završni pohod protiv Ugarske. Mohačka bitka je vođena između ugarske vojske predvođene Lajošem II i turske vojske predvođene
Sulejmanom Veličanstvenim. 
Odigrala se 29. avgusta 1526. godine, Osmanlije su odnele pobedu i ova bitka predstavlja tursko osvajanje ovih područja. Pred turskom
najezdom, mađarski narod se povlačio ka severu. Povedeni vojnim i ekonomskim razlozima, Turci su docnije u osvojenim oblastima naseljavali narode dovedene
sa juga. Doseljeno stanovništvo slovenskog porekla, uz zemljoradnju, pretežno se bavilo stočarstvom, a bilo ih je mnogo i u vojnoj službi. Turska uprava se
do turskog osvajanja ovih prostora sastojala od 6 pašaluka (vilajeta). Godine 1541. osnovan je Segedinski sandžak i priključen je Budimskom vilajetu. Teritorijom
je bio smešten u oblasti između Dunava i Tise. U najranijim katastarskim popisima ovog sandžaka, iz šezdesetih godina, zabeleženo je sedam nahija: Segedin,
Vašarhelj, Kaloča, Šolt, Bač, Sombor i Titel. To je teritorija današnje Bačke. Subotica, Bač, Sombor, a verovatno i Titel, su imali status tvrđave.
Dunav u srednjem veku
Srednji vek karakteriše procvat trgovine, a budući da je Dunav imao jako dobar geografski položaj, tokom ovog perioda je još više dobio na svojoj
popularnosti. U mnogim delima koja potiču iz ovog perioda, Dunav je označen kao put svile. Vekovima su ovuda prolazili mnogi trgovci, ali i vojnici.
Posebno začajni su marševi moćnih Osmanlija, koji su dolinom Dunava krenuli u osvajanje Evrope.
Literatura
- Petar R. Trajković: Sombor kroz istoriju
- Pavlović Momčilo, Đuric Đorde: Istorija za 3. i 4. razred gimnazije prirodno-matematičkog smera, 2012. godina
- Zirojević, Olga: Turci u Podunavlju, Deo 1. Pro Pets. Beograd, 2008. godina
- Milan Mićić, dr Tibor Pal, Kalman Kuntić, dr. Zoltan Mesaroš: Koliko se poznajemo - iz istorije nacionalnih zajednica Vojvodine
Linkovi
Slike
Pripremila: Anja Krstić, IV-5
