Položaj Hidrografija	Stanovništvo Priroda Istorija Stari zanati	Privreda

Bokvica
Plantago major

Taksonomija

Carstvo: Plantae
Tip: Magnoliophyta
Klasa: Magnoliopsida
Pod klasa: Asteridae
Red: Plantaginales
Porodica: Plantaginaceae
Rod: Plantago
Vrsta: Plantago Major

Opšti opis

Bokvica (Plantago major) kod nas raste po naseljima, pored puteva, na livadama i pašnjacima, po šumama i na drugim mestima. Ima ih svuda. Nisu otrovne ni škodljive. Prema obliku listova i cvasti razlikuju se među sobom neke domaće vrste od kojih je najrasprostranjenija i koristi se kao lek: ženska, širokolista bokvica. U većini vrsta bokvice lišće se razvija u obliku rozete u dnu stabljike koja nije granata i nema lišća, nego se završava zbijenom cvašću od neuglednih sitnih cvetova. Trajne su zeljaste biljke kod kojih na svakom listu se ističu lučno povijeni nervi koji se pri vrhu lista spajaju, a krunica je gola. Samo kod nekih se razvija forma polužbuna ili žbuna visokog do 60 cm. Kod većine vrsta listovi se razvijaju u obliku rozete u dnu nerazgranatog stabla. Listovi su sedeći, sa kratkim i uzanim delom liske koji liči na lisnu dršku, jednostavni i bez zalistaka, naizmenični, sa lučnom nervaturom (poseduju 3 ili 5 nerava koji se lučno razilaze u širem delu liske). Cvast, izgrađenu od neuglednih sitnih cvetova koji se oprašuju vetrom, nosi na svom vrhu cvetna drška visoka 5 - 40 cm. Cvetaju od proleća do zime. Plod je čahura, dvook, sa jednim ili nekoliko semena u okcu.

Sastav

Neke se od najdavnijih vremena upotrebljavaju kao lek, mnogo više u narodu nego u školskoj medicini, za lečenje mnogih bolesti, a i kao profilaktično sredstvo, zelen list i sok iz lista kao prolećna vitaminska kura. List se bere sve dok biljka cveta, a koren se vadi cele godine. Koristi se svež i suv list, ređe cela biljka i koren (Plantaginis folium, herba et radix). Hemijski sastav i dejstvo sve tri vrste bokvice gotovo su isti, tako da se za potrebe domaćinstva sve tri mogu koristiti posebno ili pomešane. U narodu se najviše ceni i najčešće upotrebljava širokolista, krupna ili ženska bokvica. U svim organima biljke ima heterozida aukubozida i enzima invertaze, emulzina, tirozinaze i koagulaze. U listu ima oko 4% tanina, pektina, limunove kiseline, vitamina C, saponozida i fitoncida. U semenu ima sluzi, masnog ulja, belančevina i šećera.

Upotreba

Bokvica je omiljen narodni lek. Za nju gotovo svi znaju i mnogi je upotrebljavaju kao lek. Nijednu drugu, čini mi se, domaću lekovitu biljku da tako često i gotovo redovno ne upotrebljavaju kao bokvicu. Svako će vam odmah, bez okolišanja, kazati da je za posekotine najbolje priviti list bokvice. Dokazana je znatna antibakterijska moć bokvice, jer su u njoj otkriveni fitoncidi (Felklova). List bokvice deluje protiv raznih upala kože i sluznice, pojačava lučenje tečnosti u plućima i time olakšava iskašljavanje guste suve sluzi iz organa za disanje, smanjuje učestano mokrenje i povoljno deluje na organe za varenje: proliv, katar, grčevi, čir na dvanaestopalačnom crevu i na želucu. Koristi se za ublažavanje napada kašlja. Sveže zgnječeno lišće se koristi kao oblog na mesto uboda insekta ili ujeda zmije, kod rana koje teško zarastaju. Sok od svežeg lišća kada se nakapa na ranu zaustavlja krvarenje i ubrzava zarastanje, sprečava upalu i umiruje bol.

Stanište

Ženska bokvica ili ženski žilovlak može se naći na zapuštenim livadama, pustim zemljištima, stazama i putevima, kao i u vlažnim grabama od nižih do visokih planinskih predela...

Narodna imena

Bokvica je u narodu poznata pod raznim imenima kao što su: vela bokvica, veliki trpotec, veliki trputac, ženski žilovlak, žilavac, marina bokva, paskvica, pitoma bokvica, tarpotac, tarpudac, terput, čelnik, široki trputac, bukvica, glavor, duga bokva, dugi trputac, ženska bokvica, žilovljak, konjsko rebro, krepotec, mala bukvica, popova lozica, treputac, tripotec, troputac, crnoglavac. Za srednju bokvicu: bokva, ženska bokvica, triputac, troputac, široki prpotec, blešnik, bolšnjak, bolšinec...

Literatura

Mala enciklopedija biljaka
Dr Momčilo Kojić, Livadske biljke, Beograd , 1990
Mala enciklopedia prosveta

Linkovi

Pripremio: Strahinja Vlaškalić, IV-6